Номер 242, страница 148 - гдз по белорусскому языку 8 класс учебник Бадзевіч, Саматыя

242. Прачытайце тэкст услых, захоўваючы патрэбную інтанацыю. Вызначце яго стыль і тып. Сваю думку абгрунтуйце.

...І тут пачалося. За акном як бач сцямнела. Шалёны віхор праляцеў дваром, задзёр шынель на галаву вартавому, нахіліў на страху стайні* чорную вольху, і тая затрашчала, сагнуўшыся ў дугу.

Шаленства пераднавальнічнага ветру не скончылася на гэтым. Ён надумаў, відаць, наведацца ў госці да людзей у хаце. Раптоўна грукнулі дзверы, страшэнная пройма пацягнула да печы, дзьмухнула ў чалеснікі^Л, задзерла па дарозе абрус, ледзь не сарвала яго са стала разам з наедкам і вылецела ў комін, сказаўшы выразным фальцэтам^Л:

— Аоў.

Гораў бачыў у акно, як гэты парыў проймы выкінуў з напаўразбуранага коміна галчына гняздо і пагнаў яго, як кола, па пыльнай дарозе.

— Сымон, чортаў сын, — крыкнуў Гораў, — каглў* забыў зачыніць!

І сам кінуўся да печы, зачыніў каглу, падпоркнуўў яе анучаю.

Сымон скочыў у дзверы, як апантаны, зачыніў іх, паправіў абрус, шуснуў у бакоўку і борздзенька выскачыў адтуль з запаленай свечкай (У. Караткевіч).

• Якую ролю выконваюць аднародныя выказнікі пры стварэнні малюнка буры? Як выражана значэнне адначасовасці ў першых двух абзацах?

• Пабудуйце схемы двух апошніх сказаў. Чым яны адрозніваюцца? Якую ролю выконвае злучнік і?

Вызначце з кантэксту значэнне слова кагла і падбярыце да яго літаратурны адпаведнік.

• Назавіце сінонімы ў апошнім сказе. Вызначце іх ролю.

Ці даводзілася вам назіраць буру, ліўні? Апішыце свае ўражанні або прывядзіце прыклады з мастацкай літаратуры.

Тэкст належыць да мастацкага стылю. Тып тэксту — апісанне з элементамі апавядання. На гэта паказвае багацце вобразна-выяўленчых сродкаў: эпітэтаў (шалёны віхор, страшэнная пройма), увасабленняў (віхор... надзеў шынель, праляцеў, заздзёр; пройма пацягнула, дзьмухнула, задзерла), якія ствараюць дынамічны і напружаны малюнак стыхіі.

• Аднародныя выказнікі дапамагаюць стварыць дынамічны малюнак буры, перадаць яе імклівасць, моц і разбуральны характар. Яны паказваюць хуткую змену дзеянняў. Значэнне адначасовасці ў першых двух абзацах ствараецца праз хуткі пералік дзеянняў, якія ўспрымаюцца як адзіны імгненны парыў.

• Схемы двух апошніх сказаў:

І сам кінуўся да печы, зачыніў каглу, падторкнуў яе анучаю.
[ І V, V, V ]. Гэта просты сказ, ускладнены аднароднымі выказнікамі, злучанымі бяззлучнікавай сувяззю.

Сымон скочыў у дзверы, як апантаны, зачыніў іх, паправіў абрус, шуснуў у бакоўку і бордзенька выскачыў адтуль з запаленай свечкай.
[ S V, |як апантаны|, V, V, V і V ]. Гэта просты сказ, ускладнены параўнальным зваротам і аднароднымі выказнікамі, злучанымі бяззлучнікавай і злучальнай сувяззю.

Сказы адрозніваюцца структурай: другі сказ мае дзейнік (Сымон) і параўнальны зварот (як апантаны). У ім аднародныя выказнікі злучаны не толькі коскамі, але і злучнікам і. Злучанік і выконвае злучальную ролю, завяршаючы пералік дзеянняў Сымона.

📖Кагла — гэта засаўка, заслонка ў коміне для рэгулявання цягі. Літаратурны адпаведнік — засланка.

• У апошнім сказе ўжыты кантэкстуальныя сінонімы: скочыў, шуснуў, выскачыў. Іх роля — падкрэсліць хуткасць, рэзкасць і паспешлівасць дзеянняў персанажа, выкліканых спалохам і жаданнем хутчэй выканаць загад.

🌿 Так, мне даводзілася назіраць моцную навальніцу ў вёсцы. Спачатку ўсё сціхла, паветра стала цяжкім. Потым наляцеў рэзкі вецер, які гнуў дрэвы да самай зямлі. Неба імгненна пацямнела, і першыя буйныя кроплі дажджу забарабанілі па даху. А потым пачалася сапраўдная залева, і бліскавіцы амаль без перапынку асвятлялі ўсё навокал страшным, мёртвым святлом, а грымоты скаланалі дом.