Номер 269, страница 160 - гдз по белорусскому языку 8 класс учебник Бадзевіч, Саматыя

269. Прачытайце тэкст. Ці згодны вы з думкай аўтара? Ці можаце прывесці прыклады страчаных слоў? Як вы разумееце сэнс апошняга абзаца?

Наша жывая мова страціла безліч слоў. Слоў, створаных па ўнутраных законах развіцця мовы, слоў, якія неслі колер і водар самой беларускай зямлі, беларускай прыроды. Мову пачалі адрываць ад зямлі, на якой яна ўзнікла, складвалася, набіралася моцы і сілы, а зямлю — пазбаўляць мовы, рабіць бязмоўнай і безыменнай. І не бачна канца гэтаму разрыву адвечнага адзінства зямлі і мовы. Але ў мове не толькі аблічча, фарбы і гукі зямлі, а філасофія і мараль народа, працоўнага чалавека. І гэта ўсё таксама разам з мовай нявечыцца і забіваецца!

Так наступае ўсеагульнае аб’яднанне і апусташэнне душы чалавечай (Н. Гілевіч).

Пабудуйце схемы сказаў з аднароднымі членамі. Растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку. Вызначце, якую ролю выконваюць аднародныя члены сказа, звязаныя папарна.

Прывядзіце прыклады, якія ілюструюць, як філасофія і мараль народа, яго светапогляд адлюстроўваюцца ў мове. Паразважайце, напрыклад, чаму ў рускай мове кажуць жениться на Марье, а па-беларуску — ажаніцца з Мар’яй, смеяться над ним — смяяцца з яго, пойти за водой — пайсці па ваду і інш.

Я цалкам згодны з думкай аўтара. Мова непарыўна звязана з гісторыяй, культурай і светапоглядам народа. Страчваючы словы, якія нарадзіліся на пэўнай зямлі і адлюстроўваюць яе рэаліі, мы губляем частку сваёй нацыянальнай ідэнтычнасці, збядняем уласную культуру і разрываем сувязь з продкамі.

Прыклады страчаных або рэдкіх сёння слоў: дойлід (архітэктар), дзяжа (ёмістасць для замешвання цеста), каганец (прымітыўная лямпа), жырандоля (вялікі падвесны свяцільнік), азярод (прыстасаванне для сушкі снапоў).

Сэнс апошняга абзаца заключаецца ў тым, што адрыў мовы ад яе каранёў, ад народнага жыцця, вядзе да глабальнага духоўнага збяднення. Гэта не проста страта лексікі, а страта цэлага пласта культуры, маралі і філасофіі, што ў выніку прыводзіць да апусташэння душы як асобнага чалавека, так і ўсяго народа.

• Разгледзім сказ з тэксту: Але ў мове не толькі аблічча, фарбы і гукі зямлі, а філасофія і мараль народа, працоўнага чалавека.

Схема сказа: [не толькі O, O і O, а O і O].

У гэтым сказе аднародныя дапаўненні звязаны папарна. Першая група (аблічча, фарбы і гукі) і другая група (філасофія і мараль) злучаны састаўным параўнальным злучнікам не толькі..., а... . Коска ставіцца перад другой часткай злучніка (перад а), падзяляючы гэтыя дзве групы аднародных членаў.

• Мова адлюстроўвае светапогляд і менталітэт народа. Розніца ў граматычных канструкцыях паміж мовамі можа сведчыць пра розны погляд на адны і тыя ж з'явы.