Праверце сябе, страница 196 - гдз по белорусскому языку 8 класс учебник Бадзевіч, Саматыя

ПРАВЕРЦЕ СЯБЕ

1. Якія словы, словазлучэнні і сказы называюцца пабочнымі?

2. Чым адрозніваюцца ад іх устаўныя канструкцыі?

3. Якія словы могуць выконваць і ролю пабочных слоў, і ролю даданых членаў сказа? Прывядзіце прыклады.

4. Якія групы пабочных слоў па значэнні вы ведаеце?

5. Як інтануюцца пабочныя словы, словазлучэнні і сказы, устаўныя канструкцыі ў вусным маўленні? Як яны выдзяляюцца на пісьме?

6. Якая роля пабочных слоў, словазлучэнняў і сказаў, устаўных канструкцый у тэксце?

1. Пабочнымі называюцца словы, словазлучэнні і сказы, якія выражаюць адносіны таго, хто гаворыць, да зместу выказвання, указваюць на крыніцу паведамлення, парадак думак, служаць для прыцягнення ўвагі суразмоўцы. Яны граматычна не звязаны з членамі сказа.

2. Устаўныя канструкцыі, у адрозненне ад пабочных, уключаюць у сябе дадатковыя звесткі, заўвагі, удакладненні да зместу асноўнага сказа. Яны маюць больш адасоблены характар, вымаўляюцца паніжаным тонам і ў паскораным тэмпе. На пісьме яны выдзяляюцца дужкамі або працяжнікамі.

3. Ролю пабочных слоў і членаў сказа могуць выконваць такія словы, як праўда, відаць, здаецца, нарэшце, кажуць і іншыя. Напрыклад:

Праўда, справа была не з лёгкіх (пабочнае слова). — Яго праўда ўсіх пераканала (член сказа — дзейнік).

Здаецца, хутка пойдзе дождж (пабочнае слова). — Мора здаецца спакойным (член сказа — выказнік).

4. Паводле значэння пабочныя словы падзяляюцца на наступныя групы:

а) выражаюць ступень упэўненасці ці няўпэўненасці: канечне, безумоўна, без сумнення, здаецца, мабыць, магчыма;

б) выражаюць пачуцці: на шчасце, на жаль, на дзіва, на бяду;

в) указваюць на крыніцу паведамлення: па-мойму, па-твойму, кажуць, паводле слоў, на думку;

г) указваюць на парадак думак і іх сувязь: па-першае, па-другое, нарэшце, значыць, такім чынам, напрыклад, з аднаго боку;

д) служаць для прыцягнення ўвагі суразмоўцы: ведаеце, разумееце, уявіце сабе, пагадзіцеся, дазвольце.

5. У вусным маўленні пабочныя канструкцыі вымаўляюцца звычайна ў паскораным тэмпе і больш нізкім тонам, чым асноўная частка сказа, і аддзяляюцца паўзамі. Устаўныя канструкцыі маюць яшчэ больш выразную інтанацыю адасаблення: вымаўляюцца з больш працяглымі паўзамі, паніжаным тонам і ў хуткім тэмпе.

На пісьме пабочныя словы, словазлучэнні і простыя сказы выдзяляюцца коскамі. Развітыя пабочныя сказы і ўсе ўстаўныя канструкцыі выдзяляюцца працяжнікамі або дужкамі.

6. Пабочныя і ўстаўныя канструкцыі робяць маўленне больш выразным, эмацыянальным і дакладным. Яны дапамагаюць арганізаваць тэкст, звязаць думкі, паведаміць дадатковую інфармацыю, удакладніць аўтарскую пазіцыю, наладзіць кантакт з чытачом ці слухачом.