Номер 258, страница 132, частка 2 - гдз по белорусскому языку 5 класс учебник частка 1 Валочка, Зелянко

258. Прачытайце верш. Які адказ дае аўтар на пастаўленае ў загалоўку пытанне? Вызначце тып маўлення.

Чаму птушкі лётаюць?

Уся зямля гарыць у майскай квецені.

Колькі год я па ёй вандраваў!

А сёння спыніўся:

Як жа ісці

Па вуснах пявучых траў,

Па жывых, раскрытых вачах лотаці*?

Дык вось чаму птушкі лётаюць!

М. Танк.

Пра што гаворыць першы радок верша? У якім значэнні ўжыты ў ім выраз зямля гарыць? Калі ён можа ўжывацца ў прамым значэнні?

Прывядзіце прыклады ўжывання слоў у прамым і пераносным значэнні. Запішыце спалучэнні слоў парамі: дровы гараць — …, чалавек ідзе — …, агонь успыхнуў — …, маці ўсміхнулася — …, дзяўчынка заплакала — ….

Як вы разумееце радкі: Па вуснах пявучых траў, па жывых, раскрытых вачах лотаці?

Разгледзьце малюнак лотаці і адкажыце, вачыма якога колеру глядзіць кветка на нас. Якімі вачыма глядзяць у блакітнае неба рамонкі, васількі, пралескі?

💡 Як бы вы адказалі на пытанне «Чаму птушкі лётаюць?» Пашукайце ў энцыклапедыі ці ў інтэрнэце адказ на гэта пытанне. Падрыхтуйце вуснае выказванне.

Аўтар дае паэтычны адказ на пастаўленае пытанне. На яго думку, птушкі лётаюць таму, што зямля ў майскай квецені настолькі прыгожая і жывая, што па ёй нельга хадзіць, каб не пашкодзіць гэту прыгажосць. Нельга ступаць па «вуснах пявучых траў» і «жывых, раскрытых вачах лотаці». Тып маўлення — мастацкае апісанне з элементамі разважання.

У першым радку верша гаворыцца пра багацце і яскравасць майскага цвіцення, якое пакрывае ўсю зямлю. Выраз зямля гарыць ужыты ў пераносным значэнні, ён азначае, што зямля палае яркімі фарбамі кветак. У прамым значэнні гэты выраз можа ўжывацца, калі зямля сапраўды ахоплена агнём, напрыклад, падчас пажару.

Дровы гараць — вочы гараць.

Чалавек ідзе — дождж ідзе.

Агонь успыхнуў — гнеў успыхнуў.

Маці ўсміхнулася — сонца ўсміхнулася.

Дзяўчынка заплакала — неба заплакала.

Радкі «Па вуснах пявучых траў, па жывых, раскрытых вачах лотаці» азначаюць, што аўтар адухаўляе прыроду, бачыць у ёй жывую істоту. Трава мае «вусны», а кветкі — «вочы». Гэтыя метафары падкрэсліваюць прыгажосць і далікатнасць прыроды, да якой трэба ставіцца беражліва, як да чагосьці жывога.

На малюнку кветка лотаці глядзіць на нас жоўтымі вачыма. Рамонкі глядзяць у блакітнае неба белымі (з жоўтай сярэдзінкай) вачыма, васількі — сінімі, пралескі — блакітнымі.

З навуковага пункту гледжання, птушкі лётаюць, таму што палёт з'яўляецца для іх асноўным спосабам перамяшчэння. Ён дазваляе ім здабываць ежу, уцякаць ад драпежнікаў, знаходзіць партнёраў і міграваць у больш спрыяльныя ўмовы. Цела птушак мае шэраг прыстасаванняў для палёту: лёгкія косці, магутныя мышцы, пер'е і абцякальную форму.