Номер 19, страница 23 - гдз по белорусскому языку 8 класс учебник Бадзевіч, Саматыя

19. Прачытайце тэкст. Выпішыце (на выбар) прыклады слоў самастойных часцін мовы. Зрабіце іх марфалагічны разбор.

Расставіўшы па-мужынску^с ногі, моцна ўпінаючыся ў грунт, ён [Васіль] размашыста правёў касой, і трава шыркнула, паслухмяна легла злева акуратнай купкай. Ён правёў другі раз, трэці, трава злева стала выцягвацца^с ў вільготны зялёны* рад. Хутка ногі яго ступілі на пакошу, перад ім быў ужо лапік чыстага, скошанага ім. Хто гэта казаў, што ён яшчэ зялёны* касіць? Што яму, быццам, кашы яшчэ многа трэба! Кашы, можа, каму-небудзь і трэба, толькі каму іншаму. Але не яму, не Васілю. Праўду кажуць, што касіць — справа не абы-якая^с, мужчынская справа, тут трэба і сіла, і спрыт, умець трэба. Але ў Васіля ўсё гэта ёсць. Глядзіце, як ладна шаркае* ў яго каса, як кладзецца^с, даўжэе рад! (І. Мележ).

Назавіце словы службовых часцін мовы. Якая іх роля ў тэксце?

Выпішыце дзеепрыметнікі і дзеепрыслоўі, разбярыце іх па саставе. Вызначце марфалагічныя прыметы гэтых слоў і іх сінтаксічную ролю ў сказе. Назавіце асновы дзеясловаў, ад якіх яны ўтвораны.

Марфалагічны разбор самастойных часцін мовы (на выбар):

(Па-мужчынску) — прыслоўе, спосабу дзеяння, незмяняльнае слова. Паходзіць ад прыметніка мужчынскі. У сказе з'яўляецца акалічнасцю.

(Правеў) — дзеяслоў, пачатковая форма — правесці. Закончанае трыванне, незваротны, пераходны, I спражэнне. Ужыты ў форме абвеснага ладу, прошлага часу, адзіночнага ліку, мужчынскага роду. У сказе з'яўляецца выказнікам.

(Касой) — назоўнік, пачатковая форма — каса. Неадушаўлёны, жаночага роду, I скланення. Ужыты ў форме адзіночнага ліку, творнага склону. У сказе з'яўляецца дапаўненнем.

(Яго) — займеннік, пачатковая форма — ён. Асабовы, 3-й асобы. Ужыты ў форме роднага склону, адзіночнага ліку. У сказе з'яўляецца азначэннем (ногі (чые?) яго).

(Акуратнай) — прыметнік, пачатковая форма — акуратны. Якасны. Ужыты ў поўнай форме, жаночага роду, адзіночнага ліку, творнага склону. У сказе з'яўляецца азначэннем.

•Службовыя часціны мовы ў тэксце:

Прыназоўнікі:па, у, з, перад, ад. Яны служаць для сувязі слоў у словазлучэнні і сказе.

Злучнікі:і, што, але, як, толькі. Яны служаць для сувязі аднародных членаў сказа і частак складаных сказаў.

Часціцы:не, быццам, яшчэ. Яны надаюць словам і сказам дадатковыя сэнсавыя адценні.

•Дзеепрыметнікі і дзеепрыслоўі:

Расставіўшы — дзеепрыслоўе, закончанага трывання. У сказе — акалічнасць. Утворана ад асновы дзеяслова расставіць. Разбор па саставе: рас-стаў-і-ўшы.

Упінаючыся — дзеепрыслоўе, незакончанага трывання, зваротнае. У сказе — акалічнасць. Утворана ад асновы дзеяслова упінацца. Разбор па саставе: у-пін-а-ючы-ся.

Кажучы — дзеепрыслоўе, незакончанага трывання. У сказе ўваходзіць у склад пабочнай канструкцыі праўду кажучы. Утворана ад асновы дзеяслова казаць. Разбор па саставе: каж-учы.

Скошанага — дзеепрыметнік, залежны, прошлага часу, закончанага трывання. Ужыты ў форме мужчынскага роду, адзіночнага ліку, роднага склону. У сказе — азначэнне. Утвораны ад асновы дзеяслова скасіць. Разбор па саставе: с-кош-ан-ага.