Номер 131, страница 76 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

131. Прачытайце тэкст. Назавіце сказ, у якім сфармулявана яго асноўная думка. Спішыце, раскрываючы дужкі і ўстаўляючы прапушчаныя літары. Растлумачце іх правапіс.

Як быў я малы, разро(с/сс)я пад Сумлічамі куст шыпшыны. А калі я ішоў на в..йну, куст быў ужо ц..лым зара(с/сс)нікам. Пакутуючы душой у той праклятай Няме..чыне, я толькі і думаў пра Волечкі і пра тую шыпшыну. Без Волечкі і без шыпшыны няма для мяне і роднай Бацькаỳшчыны¹. Для мяне будзе радасць, калі я прайду паўз той зара(с/сс)нік, уваходз..чы ỳ Сумлічы. На мой розум, толькі той ч..лавек, хто, калі яго вырвуць з роднага месца, будзе рва(ц/цц)а туды, пакуль жывы. Няма мне жы(ц/цц)я там, дзе не расце тая шыпшына, што ỳ маім мален..тве цешыла мне вочы. Лепш гры(с/з)ці з..млю ỳ родным кутку, чым каб цябе ліхім ветрам кідала па чужым свеце (Паводле К. Чорнага).

Што сімвалізуе шыпшына ỳ тэксце?

Прывядзіце прыклады беларускіх прыказак, сэнс якіх перадае думку, выказаную ỳ апошнім сказе тэксту.

Запішыце 5-7 назваў населеных пунктаў Беларусі з падоўжанымі зычнымі.

• Як вымаўляецца прыназоўнік без у спалучэннях з назоўнікамі (без Волечкі, без шыпшыны і да т. п.)?

Як быў я малы, разросся пад Сумлічамі куст шыпшыны. А калі я ішоў на вайну, куст быў ужо цэлым зараснікам. Пакуючы душой у той праклятай Нямеччыне, я толькі і думаю пра Волечку і пра тую шыпшыну. Без Волечкі і без шыпшыны няма для мяне і роднай Бацькаўшчыны. Для мяне будзе радасць, калі я прайду паўз той зараснік, уваходзячы ў Сумлічы. На мой розум, толькі той чалавек, хто, калі яго вырвуць з роднага месца, будзе рвацца туды, пакуль жывы. Няма мне жыцця там, дзе не расце тая шыпшына, што ў маім маленстве цешыла мне вочы. Лепш грызці зямлю ў родным кутку, чым каб цябе ліхім ветрам кідала па чужым свеце (Паводле К. Чорнага).

Асноўная думка тэксту сфармулявана ў сказе: «Без Волечкі і без шыпшыны няма для мяне і роднай Бацькаўшчыны».

Шыпшына ў тэксце сімвалізуе малую радзіму, родны куток, непарыўную сувязь чалавека з Бацькаўшчынай.

Прыклады беларускіх прыказак, сэнс якіх перадае думку, выказаную ў апошнім сказе тэксту:

У сваім краі, як у раі.

Усюды добра, а дома лепей.

Родная зямля — маці, а чужая — мачыха.

Назвы населеных пунктаў Беларусі з падоўжанымі зычнымі: Палессе, Залессе, Зацішша, Узлессе, Раздолле, Наваселле.

Прыназоўнік без перад глухімі зычнымі вымаўляецца як [бес], адбываецца аглушэнне: без шыпшыны [бес шыпшыны].