Номер 80, страница 51 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

80. Прачытайце тэкст. Дакажыце тэзіс, сфармуляваны ў першым сказе.

Жменька зямлі можа стаць рэліквіяй. Роднай зямельцы, у якой былі пахаваны продкі, прыпісваліся ахоўныя функцыі. Выпраўляючыся ў чужую старану, чалавек браў з сабою жменю зямлі і, як пісаў А. Багдановіч, «зашыўшы яе ў шматок палатна, вешаў на грудзях: калі давядзецца памерці на чужыне, то яго прах усё ж будзе спачываць разам з роднай зямелькаю». Зямлю бралі ў падарожжа і для таго, каб высыпаць на чужыне ў крыніцу, калі вада там нясмачная.

Зямля ў фальклорных творах характарызуецца як наймацнейшая, багатая, пладавітая, поўная, працавітая, шчодрая, чыстая. Адысюль пажаданне «Будзь весел, як сват на вяселлі, здароў, як вада, багат, як зямля!» (Паводле І. Швед).

Выпішыце з тэксту словы, у якіх націскны гук [о] можа чаргавацца з ненаціскным [а]. Запішыце словы парамі.

Узор: можа — магла.

Растлумачце правапіс выдзеленых слоў.

Прывядзіце прыклады беларускіх прыказак, у якіх словы зямля, вада ўжываюцца ў памяншальна-ласкальнай форме.

1. Тэзіс «Жменька зямлі можа стаць рэліквіяй» даказваецца тым, што родная зямля ўспрымалася як святыня і абярэг. Людзі бралі жменю зямлі з сабой у чужыя краіны, бо верылі ў яе ахоўныя функцыі. Калі чалавек паміраў на чужыне, яго прах хавалі разам з роднай зямлёй. Гэта сведчыць пра тое, што зямля была для чалавека каштоўнай рэліквіяй.

2. падарожжа — дарагі

шматок — шмат

здароў — здароўе

ахоўныя — ахаваць

3. Рэліквіяй — назоўнік жаночага роду 1-га скланення на -ія ў творным склоне адзіночнага ліку мае канчатак -яй.

Характарызуецца — дзеяслоў 1-га спражэння ў 3-й асобе адзіночнага ліку мае канчатак -е, які разам са зваротным постфіксам -ца ўтварае спалучэнне -ецца.

4. Родная зямелька — як зморанаму пасцелька.

Хлеб — бацька, а вадзіца — маці.

Чыстая вадзіца для хваробы гразніца.