Номер 245, страница 166 - гдз по белорусскому языку 11 класс учебник Валочка, Васюковіч

245. Раскажыце, чаму беларус Ігнат Дамейка стаў нацыянальным героем Чылі. Акрэсліце ролю складаных сказаў у тэксце. Растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку ў ім.

Ігнат Дамейка (31.07.1802 — 23.01.1889) — адзін з самых знакамітых у свеце беларусаў, аўтар 130 навуковых работ, нацыянальны герой Чылі, сусветна прызнаны вучоны-мінеролаг, які шмат гадоў быў рэктарам Чылійскага ўніверсітэта.

Ігнат Дамейка нарадзіўся ў Беларусі. Яго бацька і дзядзькі былі культурныя людзі, яны хацелі, каб хлопчык атрымаў добрую адукацыю. У 1816 годзе, калі Ігнату было толькі 14 гадоў, ён паступіў на факультэт фізічных і матэматычных навук Віленскага ўніверсітэта. Па заканчэнні малады чалавек абараніў дысертацыю і атрымаў ступень магістра.

З 1832 года малады вучоны жыве ў Парыжы, ён вучыцца ў Сарбонскім універсітэце, вывучае хімію і геалагічныя навукі ў Парыжскай горнай школе. Пасля заканчэння вучобы яго запрашаюць працаваць па спецыяльнасці ў Чылі, дзе ён у 1867—1883 гадах быў рэктарам Чылійскага ўніверсітэта. Дамейка вывучаў вулканы, знайшоў вялікія запасы медзі і серабра, арганізаваў здабычу золата і салетры, пісаў навуковыя трактаты, якія публікавалі ў парыжскіх навуковых часопісах.

У Еўропе і Амерыцы маецца шмат помнікаў, мемарыяльных знакаў і шыльдаў, на якіх напісана імя вялікага беларуса. У яго гонар у Чылі быў выпушчаны медаль і ўзведзены помнік у Сант'яга.

Растлумачце напісанне слоў з вялікай літары.

На аснове тэксту падбярыце матэрыял для арфаграфічнай дыктоўкі на тэму «Правапіс спалучэнняў галосных у запазычаных словах».

Выпішыце складаназлучаны, складаназалежны і бяззлучнікавы складаны сказы, пабудуйце іх схемы.

Падрыхтуйце паведамленне пра вядомых вучоных-беларусаў.

Беларус Ігнат Дамейка стаў нацыянальным героем Чылі, таму што ён зрабіў велізарны ўклад у развіццё навукі, адукацыі і эканомікі гэтай краіны. Ён быў запрошаны працаваць у Чылі, дзе шмат гадоў (1867—1883) быў рэктарам Чылійскага ўніверсітэта, рэфармаваўшы сістэму адукацыі. Як выдатны вучоны-мінеролаг, Дамейка даследаваў вулканы, адкрыў багатыя паклады медзі, серабра, а таксама арганізаваў здабычу золата і салетры, што значна паўплывала на эканамічнае развіццё Чылі. Яго навуковыя працы атрымалі сусветнае прызнанне. Удзячныя чылійцы ўшанавалі яго памяць, выпусціўшы медаль у яго гонар і ўсталяваўшы помнік у сталіцы краіны, горадзе Сант'яга.

Складаныя сказы ў тэксце выконваюць ролю ўдакладнення і дэталізацыі інфармацыі. Яны дапамагаюць раскрыць прычынна-выніковыя сувязі, указаць на час, месца і мэты дзеянняў, а таксама даць разгорнутую характарыстыку асобам і прадметам. Знакі прыпынку ў складаных сказах, пераважна коскі, служаць для раздзялення іх граматычных частак. Коска ставіцца паміж часткамі складаназалежнага сказа (каб хлопчык атрымаў добрую адукацыю) і бяззлучнікавага (малады вучоны жыве ў Парыжы, ён вучыцца...). Працяжнік у першым абзацы ставіцца паміж дзейнікам і выказнікам, калі яны выражаны назоўнікамі.

Словы з вялікай літары ў тэксце пішуцца, калі гэта: уласныя імёны і прозвішчы (Ігнат Дамейка); геаграфічныя назвы (Беларусь, Чылі, Парыж); афіцыйныя назвы ўстаноў (Віленскі ўніверсітэт, Чылійскі ўніверсітэт); першае слова ў сказе.

Матэрыял для арфаграфічнай дыктоўкі на тэму «Правапіс спалучэнняў галосных у запазычаных словах»:

Нацыянальны герой, сусветна прызнаны вучоны-мінеролаг, рэктар універсітэта, факультэт фізічных навук, абараніў дысертацыю, атрымаў ступень магістра, вывучаў хімію і геалагічныя навукі, працаваць па спецыяльнасці, навуковыя трактаты, мемарыяльныя знакі, памятны медаль.

Складаназлучаны сказ:

У прадстаўленым тэксце адсутнічаюць прыклады складаназлучаных сказаў.

Складаназалежны сказ:

У 1816 годзе, калі Ігнату было толькі 14 гадоў, ён паступіў на факультэт фізічных і матэматычных навук Віленскага ўніверсітэта. Схема: [ , (калі...), ].

Бяззлучнікавы складаны сказ:

З 1832 года малады вучоны жыве ў Парыжы, ён вучыцца ў Сарбонскім універсітэце, вывучае хімію і геалагічныя навукі ў Парыжскай горнай школе. Схема: [ ], [ ], [ ].

Беларуская зямля дала свету шмат таленавітых вучоных, якія зрабілі значны ўклад у розныя галіны навукі. Акрамя Ігната Дамейкі, варта згадаць Жарэса Алфёрава, ураджэнца Віцебска, лаўрэата Нобелеўскай прэміі па фізіцы 2000 года за распрацоўку паўправадніковых гетэраструктур і стварэнне хуткіх опта- і мікраэлектронных кампанентаў. Яшчэ адна выбітная асоба — Павел Сухі, які нарадзіўся ў горадзе Глыбокае. Ён стаў адным з самых вядомых авіяканструктараў у свеце, заснавальнікам доследна-канструктарскага бюро «Сухога». Пад яго кіраўніцтвам былі створаны дзясяткі тыпаў самалётаў, у тым ліку знакамітыя знішчальнікі «Су».