Номер 193, страница 110 - гдз по белорусскому языку 7 класс учебник Валочка, Зелянко

193. Прачытайце тэкст. Выпішыце сказы з дзеепрыслоўнымі зваротамі, пастаўце прапушчаныя знакі прыпынку.

Матылёк

Набліжаецца навальніца. Недзе далёка прабубніў гром.

На ўзлеску ўсё заварушылася. Мурашка кінуўшы свой груз пабегла хутчэй да мурашніка. Зарываючыся носам у пясок хутка прапоўз чорны жук, праляцеў чмель натужна гудучы.

Лётае на ўзлеску матылёк.СН Вось ён сеў на бліскуча-зялёны ліст, павеў крыльцамі, перабраў ножкамі. Не спадабалася тут — зноў затрапятаў над кветкамі.

Наляцеў віхор. Чорная хмара закрыла сонца, і адразу небасхіл разрэзалі трэшчыны маланак, задрыжэла зямля.

Тонка піскнуўшы мільганула ў гушчар сініца, сігануў у карчы заяц.

Лётае на ўзлеску матылёк. Заўважыў непадалёку пушынку — дагнаў, стукнуў яе так, што тая паляцела ўніз. Апусціўся на кветку, пакратаў ножкамі.

У гэты момант буйная кропля ўпала на крыльца. Матылёк адпіхнуўся ножкамі — хацеў узляцець. Упаў, на яго пасыпаліся новыя кроплі, прыбілі да зямлі. Ён заплюшчыў вочы... (Паводле У. Аляхновіча).

Параўнайце сказы з дзеепрыслоўнымі зваротамі і сказы з аднароднымі выказнікамі, у якіх перадаюцца дзеянні насельнікаў лесу. Якія з іх перадаюць большую дынамічнасць, імклівасць у развіцці дзеяння? Якія лексічныя і граматычныя сродкі дапамагаюць перадаць гэта? Зрабіце вывад пра сэнсавую і стылістычную ролю дзеепрыслоўяў у тэксце.

Зрабіце вусны выбарачны пераказ на тэму «Перад навальніцай» (апусціце інфармацыю пра матылька). З гэтай мэтай перачытайце ўважліва тэкст і выберыце тое, што непасрэдна адносіцца да тэмы. Ці ўвойдуць у пераказ выпісаныя вамі сказы з дзеепрыслоўнымі зваротамі? Якой інфармацыяй трэба іх дапоўніць?

Мурашка, кінуўшы свой груз, пабегла хутчэй да мурашніка.

Зарываючыся носам у пясок, хутка прапоўз чорны жук, праляцеў чмель, натужна гудучы.

Тонка піскнуўшы, мільганула ў гушчар сініца, сігануў у карчы заяц.

Заўважыўшы непадалёку пушынку, ён дагнаў, стукнуў яе так, што тая паляцела ўніз.

Ён упаў, заплюшчыўшы вочы.

Сказы з дзеепрыслоўнымі зваротамі перадаюць большую дынамічнасць і імклівасць у развіцці дзеяння, паколькі яны абазначаюць дадатковае дзеянне, што адбываецца адначасова з асноўным ці непасрэдна перад ім. Гэта стварае эфект хуткай змены падзей. Сказы з аднароднымі выказнікамі часцей перадаюць паслядоўнасць дзеянняў, што робіць апісанне менш дынамічным. Лексічныя сродкі (дзеясловы імклівага руху: пабегла, праляцеў, мільганула) і граматычныя (самі дзеепрыслоўі) узмацняюць уражанне хуткасці. Вывад: дзеепрыслоўі ў тэксце выконваюць сэнсавую ролю ўдакладнення дзеяння і стылістычную ролю надання тэксту выразнасці і дынамізму, што важна для адлюстравання напружанасці прыроды перад навальніцай.

Для вуснага выбарачнага пераказу на тэму «Перад навальніцай» неабходна выбраць фрагменты, якія апісваюць набліжэнне стыхіі і рэакцыю на гэта лесу і яго насельнікаў (мурашкі, жука, чмяля, сініцы, зайца), апусціўшы інфармацыю пра матылька. У пераказ увойдуць выпісаныя сказы з дзеепрыслоўнымі зваротамі, якія тычацца гэтых персанажаў. Сказы пра матылька ўключаць у пераказ не трэба. Каб пераказ быў звязным, яго трэба дапоўніць інфармацыяй, якая стварае агульны фон і аб'ядноўвае эпізоды: «Набліжаецца навальніца. Недзе далёка прабубніў гром. На ўзлеску ўсё заварушылася» і «Наляцеў віхор. Чорная хмара закрыла сонца, і адразу небасхіл разрэзалі трэшчыны маланак, задрыжэла зямля».