Номер 2, страница 201 - гдз по белорусской литературе 9 класс учебник Праскаловіч, Рагойша

2. Інтанацыя залежыць як ад зместу, так і ад формы твора. Пакажыце гэта на канкрэтных прыкладах.

2. Інтанацыя з'яўляецца складанай з'явай, якая залежыць як ад сэнсавага і эмацыянальнага напаўнення (зместу), так і ад граматычнай і кампазіцыйнай будовы выказвання (формы).

Залежнасць інтанацыі ад зместу

Змест вызначае эмацыянальную афарбоўку і лагічныя націскі. Адны і тыя ж словы, сказаныя з рознай інтанацыяй, могуць набываць супрацьлеглае значэнне.

Прыклад 1: Радасць.

Сказ «Нарэшце ён прыехаў!» будзе вымаўляцца з высокай, узбуджанай інтанацыяй, у павышаным тэмпе, што перадае пачуццё шчасця і доўгага чакання.

Прыклад 2: Асуджэнне або іронія.

Той жа сказ «Нарэшце ён прыехаў...», але вымаўлены павольна, з паніжэннем тону і падкрэсленай паўзай, будзе несці адценне незадаволенасці, сарказму або стомленасці ад чакання.

Залежнасць інтанацыі ад формы

Форма выказвання (тып сказа, наяўнасць знакаў прыпынку, паэтычная структура) непасрэдна ўплывае на інтанацыйны малюнак.

Прыклад 1: Тып сказа.

• Апавядальны сказ: «Сёння сонечнае надвор'е.» (Інтанацыя спакойная, з паніжэннем тону ў канцы).
• Пытальны сказ: «Сёння сонечнае надвор'е?» (Інтанацыя пытальная, з павышэннем тону на апошнім слове).
• Клічны сказ: «Якое сонечнае надвор'е!» (Інтанацыя эмацыянальна насычаная, з узмацненнем голасу).

Прыклад 2: Паэтычная форма.

Вершаваны тэкст мае свой інтанацыйны малюнак, які вызначаецца рытмам, памерам і наяўнасцю рыфмы. Разгледзім радкі з верша Максіма Багдановіча:

Зорка Венера ўзышла над зямлёю,
Светлыя згадкі з сабой прывяла...

Пры чытанні гэтых радкоў робяцца рытмічныя паўзы ў канцы кожнага, што стварае асаблівую напеўнасць. Калі б гэты ж тэкст быў запісаны ў прозе («Зорка Венера ўзышла над зямлёю і прывяла з сабой светлыя згадкі»), інтанацыя была б іншай — больш плаўнай, без выразных паэтычных паўз.