Номер 191, страница 112 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

191. Прачытайце тэкст.

Вогнікі зніклі

Якуб Колас любіў маляўнічыя краявіды Пухаўшчыны. У 1935 го- дзе ён з сям'ёй летаваў у хаце лесні- ка Волеся Бранавіцкага.

У нядзельку завітала да Бранавіцкіх пляменніца Алена. Паклала на стол кавалачак сыру.

— Вось гасцінец вашаму Міколку прынесла.

Але Міколка да пачастунку нават не дакрануўся.

— Нядобрыцца яшчэ яму, — растлумачыла маці Вольга Сцяпа- наўна. — Праўда, пачуваецца лепш, чым учора. То ж, было, плямы ружовыя на целе выступілі. Вусны вогнікам абсыпала. Да доктара трэба. А дзе ўзяць доктара ў нашай Загібельцы?

І расказала, як дапамог сыну Колас. Ён агледзеў Міколку, пра сёе-тое распытаў, а потым і кажа:

— Дайце мне рыдлёўку і палатняную торбачку. Пайду лекаў шукаю.

Пайшоў Колас на балота, накапаў там сушаніцы. Прамыў, апусціў у гладыш, заліў кіпенем. Праз гадзіны тры змазаў Міколкавы вусны змочанай у адвары ваткай. Пад вечар паўтарыў лячэнне. Вогнікі пад раніцу і зніклі. Як і не было іх.

Вольга Сцяпанаўна падзякавала Коласу і пацікавілася:

— Адкуль вы, Канстанцін Міхайлавіч, ведаеце, як немач выга- няяць з чалавека?

— У нашай сям’і дзеці часта хварэлі, — адказаў Колас. — Маці лячыла нас адварам траў. От і засталося тое з дзяцінства. Мята доб- ра хваробы бронхі лечыць, крапіўка апетыт прыбаўляе. А калі сэрца баліць, трэба пустырнік заварыць. У вашым гародчыку, бачыў, шмат яго расце.

Праз тыдзень усе жыхары Загібельскі ведалі пра ўмельствы народ- нага доктара, які летаваў у Бранавіцкіх.СН Калі хто ў вёсцы захварэе, то ішлі да Якуба Коласа.

У верасні пісьменнік пакідаў вёску — ад'язджаў у Мінск. Пра- весці яго прыйшлі ўсе жыхары Загібелькі (С. Зубкоўскі).

Раскрыйце сэнс слоў летаваць, немач, нядобрыцца, пачувацца.

Суаднясіце словы ў левым слупку з іх значэннямі ў правым.

Выпішыце з тэксту прыклады дзеясловаў у форме цяперашняга, прошлага і будучага часу.

Знайдзіце ў апошнім абзацы назоўнік, які адпавядае наступным лексіка- граматычным характарыстыкам: агульны, адушаўлёны, асабовы, канкрэтны; мужчынскага роду, 2-га скланення; ужыты ў форме назоўнага склону адзіночнага ліку; у форме роднага склону адзіночнага ліку мае канчатак -а.

Раскажыце пра афармленне на пісьме дыялогу.

Раскажыце, як Якуб Колас лячыў Міколку. Назавіце травы, з дапамогай якіх у народзе лечаць хваробы бронхаў, сэрца, павышаюць апетыт.

Як называецца лячэнне травамі? Якія вы ведаеце спосабы такога лячэння?

Раскажыце пра адзін з іх.

Летаваць – праводзіць дзе-небудзь лета.

Немач – хвароба.

Нядобрыцца – хварэць, дрэнна сябе адчуваць.

Пачувацца – адчуваць сябе якім-небудзь чынам.

•

Цяперашні час: нядобрыцца, пачуваецца, кажа, шукаю, ведаеце, лечыць, прыбаўляе, баліць, расце.

Прошлы час: любіў, летаваў, завітала, паклала, прынесла, не дакрануўся, раслумачыла, было, выступілі, абсыпала, расказала, дапамог, агледзеў, распытаў.

Будучы час: пайду.

•

Пісьменнік.

Рэплікі кожнага ўдзельніка дыялогу пачынаюцца з новага радка. Перад кожнай рэплікай ставіцца працяжнік. Калі пасля рэплікі ідуць словы аўтара, то пасля яе ставіцца коска і працяжнік.

Якуб Колас лячыў Міколку адварам з сушаніц. Ён накапаў на балоце гэтай травы, прамыў, апусціў у гладыш, заліў кіпенем. Праз тры гадзіны змазаў вусны хлопчыка змочанай у адвары ваткай і паўтарыў лячэнне ўвечары.

У народзе лечаць:

хваробы бронхаў – мятай;

хваробы сэрца – пустырнікам;

павышаюць апетыт – крапіўкай.

Лячэнне травамі называецца травалячэнне, зёлкалячэнне або фітатэрапія.

Спосабы такога лячэння: адвары, настоі, настойкі, мазі, кампрэсы, інгаляцыі.

Каб прыгатаваць адвар, трэба ўзяць неабходную колькасць травы, заліць вадой, давесці да кіпення і варыць на павольным агні пэўны час. Пасля гэтага адвар астуджаюць і працэджваюць. Атрыманая вадкасць гатовая да ўжывання.