Номер 4, страница 5 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

4. Прачытайце тэкст. Дакажыце, што мова — грамадская з'ява.

Роля мовы ў жыцці грамадства ўвесь час узрастае, становішча ўсё больш прыкметнай. Мы ўжо ведаем, што мова ўзнікла з патрэбы людзей што-небудзь сказаць адно аднаму. Але з развіццём грамадства гэта «што-небудзь» увесь час узрастае, а мова і ёсць тая форма, у якой захоўваецца запас інфармацыі, атрымліваюцца і перадаюцца веды, назапашаныСЛ вопыт духоўнай і матэрыяльнай культуры.

З развіццём грамадства развіваецца і мова, яна прыстасоўваецца да патрэб грамадства. Напрыклад, з'яўляюцца новыя прадметы, з'явы, паняцці — і мова дае ім назвы. Гэты працэс мы назіраем амаль штодзеньФ. Не так і даўно мы не ведалі ні камп'ютарай, ні прынтараў, ні сканераў, а цяпер словы — назвы гэтых прадметаў — актыўна ўжываюцца ў нашым маўленні. Нядаўна з'явіліся словы дысплей*, брыфінг*, менеджэр*, брокер*, дылер* і шмат іншых, якія перайшлі ў актыўны слоўнік многіх людзей. А яшчэ нядаўна новае слова пэйджэр* ужо стала гістарызмам.

Але справа не толькі ў тым, што ў сучаснай мове больш слоў, чым было раней. З часам змяняецца і сама мова.

Адрозненні паміж мовай бацькоў і дзяцей, дзядоў і ўнукаў яшчэ не вельмі прыкметныя. Але за некалькі пакаленняў збіраецца столькі змен, што пісьмовыя помнікіЛ старажытнай мовы даводзіцца перакладаць на сучасную мову, як, напрыклад, «Слова пра паход Ігаравы»:

«Не лѣпо ли ны бяшетъ, братие, начати старыми словесы трудныхъ повѣстий о пълку Игоревѣ, Ігоря Святъславлича? Начати же ся тъй пѣсни по былинамъ сего времени, а не по замышленію Бояню». —

А ці не лепей, братове,

пачаць у спрадвечным слове

мужны спеў пра паход Ігара,

Святаславава сына?

І пачаць спеў гэты

па былях дня нашага,

а не па надуме Баяна!

Пераклад Р. Барадуліна.

Як мова рэагуе на змены ў грамадскім жыцці? Пакажыце на двух-трох прыкладах.

Раскрыйце значэнне слоў, пазначаных зорачкай (*). Пры неабходнасці звяртайцеся да тлумачальнага слоўніка.

Мова з'яўляецца грамадскай з'явай, таму што яна непарыўна звязана з жыццём грамадства: яна ўзнікла з патрэбы людзей у зносінах, развіваецца разам з грамадствам і абслугоўвае яго патрэбы, захоўваючы і перадаючы інфармацыю і культурны вопыт.

Мова рэагуе на змены ў грамадскім жыцці перш за ўсё праз лексіку. Гэта можна праілюстраваць наступнымі прыкладамі з тэксту:

1. З'яўленне новых прадметаў і паняццяў выклікае да жыцця новыя словы. Так, з развіццём тэхналогій і бізнесу ў мове з'явіліся словы камп'ютар, прынтар, дысплей, брыфінг, менеджар, брокер, дылер.

2. Калі з'явы ці прадметы знікаюць з ужытку, словы, што іх абазначалі, становяцца ўстарэлымі (гістарызмамі). Такім прыкладам з'яўляецца слова пэйджар.

3. З цягам часу мова змяняецца настолькі, што тэксты мінулых эпох, як, напрыклад, «Слова пра паход Ігаравы», патрабуюць перакладу на сучасную мову, каб быць зразумелымі.

Значэнне слоў, пазначаных зорачкай (*):