Номер 221, страница 131 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

221. Прачытайце тэкст, устаўляючы замест шматкроп'я прапушчаныя словы (карыстайцеся словамі для даведкі). Падбярыце загаловак у адпаведнасці з асноўнай думкай тэксту.

Адкуль узнікла слова стол? Хутчэй за ўсё, ад дзеяслова ставіць. Бо ў даўнія часы сям'я ўсаджвалася на траве ці долу ў хаце перад расселеным абрусам. Месца, якое было прызначана, каб ставіць розныя стравы, і называлася стол.

Пасля, каб было зручнейᴹ, яго прыўзнялі на падпоркі (ножкі), а ўсе члены сям'і ўсаджваліся каля яго на лавы. Так утвaрылася ... — месца для прыёму ежы, для частавання гасцей ці проста для бяседы, каб пасядзець ды пагаманіць. Засцілалі стол кавалкам палатна, які называлі ....

Гаспадар садзіўся на пачэсным месцы адзін, як бы прад (перад) сталом. Адсюль узнікла слова ... — так называлі адмыслова зробленае і багата прыбранае сядзенне для старэйшага ў родзе, гаспадара, правадыра, князя. Горад, у якім жыў князь, дзе знаходзіўся яго ... (трон), пачаў называцца стольным горадам, або ....

Ішлі гады, а слова стол прымала на сябе ўсё новыя значэнні.ᶜᴴ

Слова стол у слоўніках абрасло цэлым гняздом утвораных ад яго новых слоў. Месца, куды можна зайсці, каб пад'есці, назвалі .... А сам працэс прыёму ежы стаў называцца словам .... Набор мэблі ў тым ці іншым пакоі паклікаў да жыцця слова ..., якое неўзабаве набыло шырэйшы сэнс — забеспячэнне прыладамі, мэбляй цэлага прадпрыемства ці ўстановы (Паводле У. Юрэвіча).

Д л я д а в е д к і: настольнік, сталоўка, прастол, абсталяванне, застолле, сталіца, сталаванне.

Вызначце, якія з устаўленых у тэкст слоў з'яўляюцца вытворнымі. Растлумачце, якімі спосабамі яны ўтварыліся.

Якім роднасным словам можна замяніць назоўнік сталоўка? Як яно ўтварылася? Ці могуць гэтыя словы ўзаемазамяняцца і выкарыстоўвацца ў адным стылі?

Спішыце апошні абзац тэксту, устаўляючы прапушчаныя словы. Падкрэсліце словы, утвораныя бяссуфіксным спосабам.

Разгледзьце рэпрадукцыю карціны І. Пратасені «Хлеб». Апішыце стол, намаляваны мастаком.

Адкуль узнікла слова стол? Хутчэй за ўсё, ад дзеяслова ставіць. Бо ў даўнія часы сям’я ўсаджвалася на траве ці долу ў хаце перад расслеленым абрусам. Месца, якое было прызначана, каб ставіць розныя стравы, і называлася стол.

Пасля, каб было зручней, яго прыўзнялі на падпоркі (ножкі), а ўсе члены сям’і ўсаджваліся каля яго на лавы. Так утварылася застолле — месца для прыёму ежы, для частавання гасцей ці проста для бяседы, каб пасядзець ды пагаманіць. Засцілалі стол кавалкам палатна, які называлі настольнік.

Гаспадар садзіўся на пачэсным месцы адзін, як бы прад (перад) сталом. Адсюль узнікла слова прастол — так называлі адмыслова зробленае і багата прыбранае сядзенне для старэйшага ў родзе, гаспадара, правадыра, князя. Горад, у якім жыў князь, дзе знаходзіўся яго прастол (трон), пачаў называцца стольным горадам, або сталіца.

Ішлі гады, а слова стол прымала на сябе ўсё новыя значэнні.

Слова стол у слоўніках абрасло цэлым гняздом утвораных ад яго новых слоў. Месца, куды можна зайсці, каб пад’есці, назвалі сталоўка. А сам працэс прыёму ежы стаў называцца словам сталаванне. Набор мэблі ў тым ці іншым пакоі паклікаў да жыцця слова абсталяванне, якое неўзабаве набыло шырэйшы сэнс — забеспячэнне прыладамі, мэбляй цэлага прадпрыемства ці ўстановы (Паводле У. Юрэвіча).

1. Усе ўстаўленыя словы з'яўляюцца вытворнымі.

2. Назоўнік сталоўка можна замяніць роднасным словам сталовая.

Слова сталовая ўтварылася шляхам пераходу прыметніка ў назоўнік (субстантывацыя).

Гэтыя словы не заўсёды могуць узаемазамяняцца. Слова сталоўка мае больш размоўнае, нейтральнае адценне. Слова сталовая можа ўжывацца ў больш афіцыйным, кніжным стылі, а таксама абазначаць пакой для яды ў кватэры ці доме. Таму іх выкарыстанне залежыць ад маўленчай сітуацыі.

3. Слова стол у слоўніках абрасло цэлым гняздом утвораных ад яго новых слоў. Месца, куды можна зайсці, каб пад’есці, назвалі сталоўка. А сам працэс прыёму ежы стаў называцца словам сталаванне. Набор мэблі ў тым ці іншым пакоі паклікаў да жыцця слова абсталяванне, якое неўзабаве набыло шырэйшы сэнс — забеспячэнне прыладамі, мэбляй цэлага прадпрыемства ці ўстановы.

4. На карціне І. Пратасені «Хлеб» намаляваны просты драўляны стол, які накрыты белым абрусам. Стол зроблены з цёмнага дрэва, мае простыя, масіўныя ножкі. На ім ляжаць апетытныя круглыя боханы хлеба, стаіць гліняны збан і маленькая белая сальнічка. Стол на карціне з'яўляецца сімвалам дастатку, гасціннасці і хатняй утульнасці.