Номер 33, страница 23 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

33. Прачытайце тэкст. Вызначце яго тэму і асноўную думку.

Непрывычна высокі бераг.
На самым краёчку — невялікае агнішча*.
Хто і калі спыняўся тут? Чыю душу сагравала кволае цяпельца?
Якія думы цешыў жывы агонь?

Не ўведаю, відаць, ніколі.
За плячыма стогне пранізлівы вецер. Унізе раве і пеніцца растрывожаная Славечна. Па той бок ракі плача ваўчыца.Робіцца вусцішна*. Іду да вербаў. Ля іхніх ног збіраю ламачынкі, леташняе лісце, зграбаю пажоўклую траву. І неўзабаве на старым агнішчы нараджаецца новае цяпельца.
Хутка мяне зноў пакліча дарога, і я пакіну гэты здзічэлы бераг. Засне цяпельца. Старое агнішча зраўняюць дажджы. Але мо нехта натрапіць на яго таксама. Супыніцца... Задумаецца: да Чарнобыля тое было ці пасля? І развядзе сваё цяпельца (Я. Пархута).

Сімвалам чаго з'яўляецца ў тэксце вогнішча (знойдзенае на здзічэлым беразе старое агнішча — разведзенае новае цяпельца — вогнішча, якое можа развесці нехта ў будучыні)? Што з'яўляецца асноўнай задачай тэксту: а) апісанне прыроды;
б) апавяданне пра тое, як герой раскладваў вогнішча;
в) разважанне-боль пра пакінутыя людзьмі мясціны і адначасова надзея: як на месцы старога агнішча нараджаецца новае цяпельца, можа, некалі адродзіцца і само жыццё на гэтай зямлі?

Якія тыпы маўлення спалучаюцца ў тэксце? Як вы думаеце, які з іх з'яўляецца вядучым?
Назавіце моўныя сродкі з тэксту, характэрныя для апісання, апавядання, разважання.

Прааналізуйце схему. Падрыхтуйце паведамленне на яе аснове.

Сфармулюйце пасля аналізу схемы і запішыце вывад (у форме сцвярджэння-сказа) пра тое, наколькі Беларусь пацярпела ад чарнобыльскай катастрофы.

Раскажыце, што вы ведаеце пра чарнобыльскую трагедыю і як наша краіна перажыла яе наступствы.

Звярніце ўвагу!

Асноўны тып маўлення вызначаецца ў адпаведнасці з камунікатыўнай задачай тэксту: паведаміць пра падзеі, з'явы, дзеянні (апавяданне), ахарактарызаваць прадмет ці з'яву (апісанне), выявіць пэўныя сувязі паміж прадметамі ці з'явамі (разважанне).

Тэма тэксту — роздум пра лёс пакінутай пасля чарнобыльскай катастрофы зямлі, пра сувязь мінулага і будучага. Асноўная думка — нягледзячы на трагедыю, жыццё працягваецца і ёсць надзея на адраджэнне, сімвалам чаго з'яўляецца новае вогнішча на месцы старога.

Вогнішча ў тэксце з'яўляецца сімвалам памяці, сувязі пакаленняў і нязгаснай надзеі на адраджэнне жыцця.

Асноўнай задачай тэксту з'яўляецца: в) разважанне-боль пра пакінутыя людзьмі мясціны і адначасова надзея: як на месцы старога агнішча нараджаецца новае цяпельца, можа, некалі адродзіцца і само жыццё на гэтай зямлі?

У тэксце спалучаюцца апісанне, апавяданне і разважанне. Вядучым тыпам маўлення з'яўляецца разважанне.

Моўныя сродкі:
для апісання: эпітеты (непрывычна высокі бераг, пранізлівы вецер, кволае цяпельца, здзічэлы бераг);
для апавядання: дзеясловы цяперашняга часу, якія ствараюць эфект прысутнасці (іду, збіраю, зграбаю, развядзе);
для разважання: пытальныя сказы (Хто і калі супыняўся тут? Чыю душу сагравала кволае цяпельца?), словы, што выражаюць роздум (відаць, можа).

Прааналізуйце схему.

Вывад: нягледзячы на тое, што абсалютная плошча забруджаных тэрыторый у Расіі большая, найбольш ад чарнобыльскай катастрофы пацярпела Беларусь, бо радыеактыўнаму забруджванню падверглася амаль чвэрць (23,3%) яе тэрыторыі.

Чарнобыльская трагедыя — гэта тэхнагенная катастрофа, якая адбылася 26 красавіка 1986 года на Чарнобыльскай АЭС. Для Беларусі наступствы былі катастрафічнымі: забруджванне велізарных тэрыторый, асабліва на поўдні і ўсходзе краіны, высяленне соцень тысяч людзей, доўгатэрміновая шкода эканоміцы, сельскай гаспадарцы і здароўю нацыі. Наша краіна дагэтуль пераадольвае наступствы гэтай трагедыі.