Номер 16, страница 12 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

16. Прачытайце тэкст. Складзіце яго план. Карыстаючыся планам, перакажыце тэкст.

У аснове сучаснага беларускага пісьма ляжыць кірыліца — старажытная славянская азбука. Яна была складзена ў IX ст. на аснове грэчаскага алфавіта і атрымала шырокае распаўсюджанне на Русі з канца X ст. у сувязі з прыняццем хрысціянства (988 г.). Паступова відазмяняючыся і прыстасоўваючыся да фанетычнай сістэмы старажытнарускай мовы, кірылічны алфавіт на працягу доўгага часу з поспехам абслугоўваў пісьмовыя зносіны ўсходніх славян, а пасля распаду іх адзінства — камунікацыю трох народаў (рускага, беларускага і ўкраінскага).

Побач з кірыліцай у XIX і пачатку XX ст. на Беларусі шырока выкарыстоўвалася лацінка — відазменены варыянт лацінскага алфавіта, які быў прыняты ў польскай мове. Лацінкай, напрыклад, былі надрукаваны творы В. Дуніна-Марцінкевіча, Ф. Багушэвіча, «Мужыцкая праўда» К. Каліноўскага, некаторыя зборнікі выбраных твораў Я. Купалы, Я. Коласа, Цёткі і іншыя публікацыі. У пачатку ХХ ст. газета «Наша ніва» і выданні суполкі «Загляне сонца і ў наша аконца» друкаваліся і кірыліцай, і прыстасаванай да гукавой сістэмы беларускай мовы лацінкай.

Аднак выкарыстанне дзвюх графічных сістэм ускладняла выдавецкую дзейнасць, звязаную са значнымі матэрыяльнымі выдаткамі, стварала цяжкасці ў вывучэнні мовы, перашкаджала натуральнаму развіццю і стабілізацыі вымаўленчых правіл і норм, выпрацоўцы граматычных і арфаграфічных правіл. Узнікла неабходнасць прыняцця адзінага алфавіта. Праведзеная на старонках «Нашай нівы» публічная дыскусія паказала, што большасць чытачоў газеты выказалася на карысць кірыліцы. З 1912 г. «Наша ніва» і большасць беларускіх тэкстаў друкуюцца кірылаўскімі літарамі, больш звыклымі і знаёмымі для беларускага чытача, а лацінка паступова выйшла з актыўнага ўжытку.

Але неабходнасць у перадачы беларускіх слоў лацінскімі літарамі час ад часу ўзнікае і сёння. Напрыклад, калі трэба зрабіць паказальнікі з геаграфічнымі назвамі больш зразумелымі для турыстаў-замежнікаў. Запіс лацінкай у гэтым выпадку ажыццяўляецца ў адпаведнасці з «Інструкцыяй па транслітарацыі* геаграфічных назваў Рэспублікі Беларусь літарамі лацінскага алфавіта» (2007): Homiel (Гомель), Minsk (Мінск), Žodzina (Жодзіна), Mahilioŭ (Магілёў), Dabrynavičy (Дабрынавічы).

Разгледзьце паказальнік на фотаздымку. Якія з надпісаў зроблены ў адпаведнасці з інструкцыяй? Як вы думаеце, чаму толькі два з іх адпавядаюць інструкцыі?

а) Чым транслітарацыя адрозніваецца ад перакладу?

б) Запішыце кірыліцай назвы станцый мінскага метро, прыведзеныя лацінскімі літарамі.

Kupalaŭskaja, Niamiha, Spartyŭnaja, Uručča, Pieršamajskaja, Plošča Pieramohi, Piatroŭščyna, Uschod.

У адпаведнасці з інструкцыяй зроблены надпісы «Trajeckaje pradmiescie» і «Rakaŭskaje pradmiescie». Гэта прыклады транслітарацыі. Трэці надпіс, «St. Peter and St. Paul Cathedral», з'яўляецца перакладам на англійскую мову, бо так замежным турыстам лягчэй зразумець, пра які аб'ект ідзе гаворка.

2. Транслітарацыя — гэта перадача літар аднаго алфавіта літарамі іншага, гэта значыць, перадача напісання слова. Пераклад — гэта перадача сэнсу слова або тэксту сродкамі іншай мовы.

3.